Rajt ma rajtx smajt ma smajtx

Wara x-xokk, ħassejt li kien dmiri li mmur il-vġili ġewwa Tas-Sliema.  Daphne Caruana Galizia ma kienetx xi ġurnalista favorita tiegħi.  Pereżempju ma niftakarx li qatt xerridt ħolqa mill-blogg tagħha fuq il-paġna tiegħi.  Kultant ħassejtha wisq klassista, u wisq personali, meta sa fejn naf jien ġurnalist għandu dejjem jiġġieled l-argument mhux il-persuna.  Imma jiena wkoll għandi rispett kbir lejn il-ġurnalisti ta’ veru.  Dawk il-ġurnalisti li mhumiex parti minn magna ta’ propoganda.  U jiena nħoss li turi x’inti meta turi rispett lejn min ma taqbilx miegħu mija fil-mija, għax mhux dejjem jgħid dak li inti tridu jgħid.  Inħoss li turi x’inti meta turi rispett anke lejn dik il-persuna li tiġġieled ġlieda, anke jekk kultant tintlaqat minn xi daqq ta’ pont tagħha ‘l hemm u ‘l hawn.  Għax inti mhux qiegħed hawn biex tibqa’ bla mittiefes.

Wasalt Tas-Sliema mingħajr ebda xemgħa f’idi.  Apparti li mingħajr xemgħa, ħassejtni xi ftit bħal Ġiljaniż f’Tas-Sliema meta Tas-Sliema jkunu għadhom kif rebħu kampjonat ieħor tal-waterpolo.  Xi kliem minn taħt l-ilsien u ieħor mhux daqstant minn taħt beda jwassalli f’widnejja li erġajna lura lejn it-tmeninijiet.  F’dak id-djalett semi-Ingliż li kultant idarrasni.  Jiena tifel tat-tmeninijiet.  Twelidt fl-1980.  Ġej minn familja Laburista, li forsi kellhom xi ferita ‘l hemm u ‘l hawn tas-sittinijiet.  Ġej minn missier li fil-jum ta’ qabel waqt programm tar-radju fuq il-kitba tiegħi għax tkellimt fuq l-ambjent qalli biċ-ċajt u mhux biċ-ċajt li nitkellem ta’ nazzjonalist.  U ma nafx jekk kienx dak id-djalett jew dik il-battuta ta’ missieri li rritatni jew weġġgħetni l-aktar.

Imma lil hinn minn djaletti u battuti, inutli nitkellem fuq weġgħat meta ġurnalista spiċċat biċċiet ‘l hemm u ‘l hawn.  L-istat tal-ġurnaliżmu tagħna huwa medjokri.  Forsi jirrifletti s-sistema edukattiva tagħna li flok nippruvaw naħsbu, jgħidulna x’għandna nitgħallmu bl-amment ħalli niksbu aktar marki.  Jew bħal meta niftakar kont għadni tifel u kienu jtuna dawk l-istickers sofor biex inwaħħluhom fuq il-bieb ta’ barra ħalli membri tal-Ġehovah ma jħabbtulnix.  Għax taf jgħidulna xi ħaġa u jġegħluna naħsbu.  U nidħlu f’dubju.  U d-dubju l-akbar għadu tal-moħħ daqskemm mixja hija l-akbar għadu għal saqajna.

Qiegħed nirrealizza li forsi jiena wkoll qatt ma tajt l-appoġġ sħiħ lil min kien qiegħed jipprova jtella’ l-livell tal-ġurnaliżmu f’Malta, għax forsi kultant ħassejt li kienet qiegħda tagħfas il-klassi li jiena ġej minnha.  Qiegħed forsi wkoll nirrealizza li kont qed ngħix gidba.  Qiegħed nitlef il-fiduċja f’pajjiżi.  Qisni qed nara lil pajjiżi jitlef l-innoċenza tiegħu, li l-baħar ikħal ileqq mhux wisq aktar minn ġawhar m’għonq mara li għadha kif qatgħulha sidirha minħabba xi kankru.  Mhux biss minħabba l-bomba, imma aktar għar-reazzjoni ta’ ċertu nies lejn din l-atroċità.  Kulħadd jara f’min se jwaħħal, u ħadd ma jgħid li forsi hu stess bħalma issa ngħid li jiena kont, kont parti minn dan id-delitt.  Kont parti minn dan id-delitt għax forsi qatt m’għamilt pressjoni bil-mod tiegħi biex din il-ġurnalista li ħarġet minn triqitha jkollha l-protezzjoni meħtieġa, u ħafna drabi oħra kitba fuq il-kriminalità fuq gżiritna rarament ħadtha bis-serjeta meta fl-istess nifs fil-librerija għandi żewġ kotba ta’ Roberto Saviano.

Tgħallimt li rrid naċċetta aktar id-differenzi ta’ ħaddieħor, bid-djaletti differenti li forsi kultant inħosshom ta’ xi ħadd li jrid jitkessaħ.  Għax il-verità m’għandiex djaletti, u pajjiżna hu x’inhu bid-differenzi kollha li għandu.  Dak li ġara fis-sittinijiet, fit-tmeninijet, in-nies jitkellmu fuqhom għax għaddew minnhom.  Min iħoss wieħed u min iħoss ieħor.  Imma jien ma rridx inkun parti minn ġenerazzjoni li tħalli l-ġrieħi u tħammar wiċċ lil ta’ warajha.

Meta dalgħodu xrift ‘il barra mid-dar biex interraq ftit, ħassejt aktar dlam mis-soltu u l-arja aktar tqila.  Waħħalt ftit mużika f’widnejja biex forsi ntarrax ftit ‘il ħsibijiet li għamluli rasi qartalla u nammetta li għal sekonda orribli meta kont f’mogħdija u ġiet karozza minn warajja u tawwlitli delli ħassejt ħajti tiqsar.

Biex il-ħajja ta’ dan il-pajjiż titwal u tisbieħ jeħtieġ aktar min iqum fuq saqajh u jgħajjat u jħabbel moħħu u l-qawl ta’ missirijietna ‘rajt ma rajtx smajt ma smajtx’ jaħarqu u jħalli l-ħuġġieġa tiegħu tixgħellu triqtu.

Meta l-kapparra ta' immigrant tinsteraq

Ibrahim, immigrant ta’ tletin sena, ilu Malta daqs seba’ snin, u ġej minn pajjiż tal-Afrika ta’ Fuq li ma tantx jissemma.  Jitkellem b’Malti diċenti, u ma jersaqx lejn it-Tiger Bar.  Għadu bla karti uffiċjali, u ta’ fuqu ħafna drabi jkunu senduqu għax lanqas sempliċi kont il-bank ma jista’ jiftaħ.  Wara sena detenzjoni, mar fiċ-Ċentru Miftuħ ta’ Ħal Far.  Ma tantx dam hemm, għax la rriskja ħajtu biex jitlaq mil-Libja, għalih ma kienx jagħmel sens li jgħix ħajja tat-tieni klassi.  Sab xogħol, li sa issa għadu fih, u ma’ sieħbu sab jikri post f’Birżebbuġia.

Dam jgħix f’dan il-post f’Birżebbuġia għal snin sħaħ u kien għoddu rabat qalbu ma’ dan il-post u raħal.  Imma bħal ħafna drabi f’ħajtu, kellu jbiddel.  Sid il-post iddeċieda li jwaqqa’ l-post fejn hu u sieħbu kienu joqogħdu u għalhekk kien kostrett li jsib kenn x’imkien ieħor.

Minn hawn u minn hemm sab kenn f’appartament fil-Gżira ma’ żewġ ħbieb oħra.  Minn kamra għalih, kellu jidra jaqsam kamra ma’ ħaddieħor.  Il-post tal-Gżira beda jarah aktar u aktar bħala post temporanju.  Beda jfittex.  Imma jew mhux sajjied tajjeb jew il-lixka tiegħu billi ta’ kulur skur ħafna, ħafna jitfantsu minnha, u meta jkellem lill-aġenti tal-proprjetà, aktar isib xuftejn jingħalqu milli bibien jinfetħu.  Imma darba fost l-oħrajn, deher xaqq ta’ dawl.  Waqt ħafna tfittxija bħas-soltu fuq Facebook, sab aġent li tah widen.  Qallu li għandu appartament f’raħal fin-nofsinhar ta’ Malta u jekk irid jiltaqgħu biex jarah.  Sadattant l-aġent bgħatlu xi ritratti tal-post.

Għal darba l-aġent żamm kemm kelmtu u kemm il-ħin, kombinazzjoni ftit rari.  Imma sfortunatament Ibrahim kellu jitqanna bir-ritratti ta’ fuq il-mobajl.  L-aġent infurmah li bħalissa hemm xi ħadd li qed joqgħod fl-appartament u ma jistgħux jidħlu.  “Imma tinkwieta xejn, daqt joħorġu.  Issa jekk trid iżżommu, jekk jogħġbok ħallasni €450.  Jekk ma ttihomlix intih lil ħaddieħor.”

F’ċirkustanzi normali, aġent bħal dan ixxommu jinten aktar minn ħuta ilha maqbuda jumejn u tħalliet barra ‘l bogħod mis-silġ.  Imma meta inti stess ikollok lixka li ħadd ma jrid, tibda tissuspetta li l-lixka tiegħek qiegħda tinten u mhux il-ħuta, u tibda tikkonvinċi lilek innifsek li sa fl-aħħar se jirnexxielek ikollok post diċenti għal fuq rasek.

Imma għaddew il-jiem, il-ġimgħat u dan il-post li Ibrahim ħallas il-kapparra fuqu qatt ma rah.  Ix-xahar inqabeż u minn wieħed saru tnejn.

“Min għandu l-post issa ma jridx jikrih, se nipprova nsiblek post ieħor,” beda jgħidlu l-aġent.

Wara ħafna ripetizzjonijiet ta’ din il-frażi, Ibrahim ried il-flus lura.

Imma din id-darba l-aġent la kien mobbli u lanqas żamm kelmtu.  Fl-aħħar minuta l-appuntament beda dejjem jitħassar.

Ftit aktar wara, l-unika tweġiba meta jingħafsu n-numru tal-aġent saret waħda awtomatika li tinformak li l-mobajl huwa mitfi.

Ibrahim irrealizza li mhux biss il-ħolma li jerġa’ jkollu post diċenti sfaxxat imma anke l-€450 li tant għoroq għalihom saru rmied.

Staqsieni għall-għajnuna, u bdejna billi flimkien żorna l-għassa tal-pulizija qrib ta’ fejn joqgħod biex jagħmel rapport.  Laqgħana membru tal-korp tal-pulizija, li b’kortesija tkellimna fit-tul u wara li Ibrahim ħareġ l-irċevuta, b’sorpriża tgħallimna li n-numru tal-karta tal-identità kwotata kienet valida.  Meta isem l-aġent daħħaltu fis-sistema ta’ Google, sirt naf li l-persuna huwa magħruf mill-pulizija u li fil-fatt kumpanija tal-aġenti diġà tellgħetu l-qorti wara frodi u weħel sentenza sospiża.

Ġejna mgħarrfa li aħjar isir rapport uffiċjali fir-raħal ta’ fejn il-post kien se jinkera.  Wara ħafna drabi, li qisu Ibrahim u l-pulizija ma bdewx jinftehmu sal-aħħar, iddeċidejt li nerġa’ nakkumpanjah.  Ħadulu d-dettalji biex isir rapport uffiċjali, imma l-pulizija dehret idejha marbuta u bla saħħa ta’ x’passi tista’ tieħu.

Sadattant Ibrahim irid jerġa’ jmur l-għassa biex jgħaddi kopja tal-irċevuta għax fotokopja fl-għases jidhru għadhom ma waslux, u tant ieħor mhux possibli li tintbagħat kopja ta’ din l-irċevuta bil-posta elettronika.

Ibrahim se jerġa’ jiftaħ ferita u jieħu triq twila oħra lejn l-għassa.

Il-każ tiegħu ma jidhirx uniku.

* L-isem ‘Ibrahim’ huwa fittizzju.

Dan l-artiklu deher għall-ewwel darba fuq It-Torċa tas-17 ta' Settembru, 2017

Il-kriżi Venezwelana, ir-ross tiksbu bil-kuntrabandu

Il-vuvuzuela kienet għamlet ħafna ħoss madwar id-dinja meta l-Afrika t’Isfel organizzat it-Tazza tad-Dinja lura fl-2010.  Bħalissa iżda fl-aħbarijiet internazzjonali hija sfortunatament il-Venezwela li qiegħda tagħmel ħoss, li sfortunatament l-istess bħall-instrument li għadni kif semmejt mhux wisq ħlejju. 

Kont sorpriż ħafna meta rrealizzajt li hawn Malta fuq din il-blata tant mili ‘l bogħod tinsab komunità ta’ Venezwelani, u wara ftit ta’ stħarriġ irnexxieli niltaqa’ ma’ Venezwelana fuq patt ta’ anonimità fuq is-sitwazzjoni straordinarja ta’ pajjiżha.

Din il-persuna, li għall-fini ta’ dan l-artiklu se nsejħilha Alejandra, hija ta’ karnaġġjon ftit ismar, kważi kważi titfixkilha mal-Maltin, imma l-lingwa Spanjola tagħha u forsi anke t-tbissima li tagħtik dirett f’għajnejk meta tiltaqa’ magħha mill-ewwel jikxifha li ġejja mill-Amerka Latina.  Kont aktar sorpriż meta Alejandra stqarret miegħi li tikkalkula li f’Malta il-komunità ta’ Venezwelani tgħodd mal-erba’ mija.

Il-Venezwela l-ewwel darba li ġibditli l-attenzjoni tiegħi kienet minħabba l-mexxej kariżmatiku tagħha Hugo Chávez, li bħall-prim ministru tas-sebgħinijiet f’Malta kien hemm min jadurah u min jobogħdu.  Ma kellux triq tan-nofs.  Illum Chávez ilu mejjet erba’ snin, u minfloku hemm eks-ministru tiegħu, Nicolás Maduro.  Bħalissa, l-aħbarijiet internazzjonali mimlija bl-aħbarijiet ta’ vjolenza f’dan il-pajjiż li kkawżat il-qtil ta’ kważi mitt persuna waqt protesti u daqstant ieħor in-nuqqas ta’ ikel li qiegħed iħalli lill-Venezwelani ibatu l-ġuħ. 

Biex inkunu brutalment onesti l-vjolenza qatt ma kienet nieqsa f’Caracas, il-belt kapitali ta’ Venezwela.  U fil-fatt, Alejandra stqarret miegħi li kienet iddeċidiet li titlaq mill-Venezwela u tiġi f’Malta wara li ġiet mhedda b’arma tan-nar fit-triq sabiex jeħdulha flusha.  “Kont għamilt xi sitt xhur inħossni ħażin ħafna u mbeżża’, wara dak l-inċident u spiċċajt ħadt id-deċiżjoni li nitlaq art twelidi u lill-familja u nfittex ħajja aħjar fl-Ewropa.”  Meta staqsejtha kif minn tant pajjiżi spiċċat f’Malta, weġbitni, “li kellha ħabib hawnhekk u għalhekk il-fatt li diġà naf lil xi ħadd hawn f’kontinent ġdid wassalni lejn din il-gżira.”

Ftit wara ma stajniex ma nkomplux fuq Chávez.  Ma domtx ma ndunajt fuq liema naħa tal-miżien Alejandra titfa’ lil dan l-eks president Venezwelan.  “Chávez wiegħed ħafna imma għamel ftit.  Iva veru, ta ħafna benefiċċji, imma l-mentalità tiegħu kienet waħda limitata.  Ried jittratta lil kulħadd l-istess.  Imma dan wassal biex min jaħdem ħafna u min jaħdem ftit jaqla’ kważi l-istess.  U għalhekk kisser il-motivazzjoni ta’ min is-soltu jaħdem aktar.  Ukoll jekk kont taħdem mal-gvern bħal kif inhi ommi bħala għalliema, kien jagħmillek pressjoni psikoloġika kbira biex tivvota lilu.  U aktar minn hekk il-pulizija taf tiġi tħabbatlek il-bieb biex tilbes l-aħmar u tmur fil-pjazez biex fil-midja internazzjonali jidher li l-poplu jħobbu.”  Li jagħmel aktar diffiċli biex tifhem kif dan il-pajjiż qed ibati mill-faqar huwa l-fatt li dan il-pajjiż għandu wieħed mill-akbar riservi ta’ żejt fid-dinja.  “Aħna ngħidulu l’oro negro, id-deheb iswed.  Ta ħafna minnu b’xejn lill-pajjiżi ħbieb tiegħu bħal Kuba.  U ta’ madwaru min jaf kemm gawdew.”

Imma fi żmien Chávez ngħidilha l-iskarsezzi bażiċi li hemm ma kienux jeżistu.  “Hekk hu.  Tħobbu jew tobogħu Chávez kien bniedem intelliġenti ħafna.  Kien jagħmel kollox bil-mod.  Maduro, l-president attwali xi ħaġa oħra.  Dan qatt ma studja.  Kulma kien xufier ta’ trukk, u issa għax kien qrib ta’ Chávez spiċċa fit-tmun ta’ pajjiż ta’ erbgħin miljun.  U jrid ibiddel kollox f’salt.”

Il-paga minima tal-Venezwela żdiedet tlett darbiet matul din is-sena.  L-aħħar darba żdiedet b’50%.  Ukoll  paga ta’ xahar tlaħħaq kważi 98,000 bolivar.  Tinstema’ inkredibbli.  Imma meta l-inflazzjoni hija ta’ 720%, iż-żerojiet jiswew ftit aktar mix-xejnijiet.  Ukoll, skont id-dolartoday.com li hija sors mhux uffiċjali imma li jintuża ħafna mill-Venezwelani, 98,000 bolivar jiswew daqs $10.44 jew €9.  U b’dawn l-eluf ta’ bolivari x’tista’ tixtri?

Hawnhekk Alejandra tanima ruħha mmens.  Taqbad karta u tibda tniżżel xirja bażika għal familja ta’ tlieta min-nies.  Forsi anke aħna nagħmlu l-listi qabel ix-xirja.  Id-differenza tal-lista ta’ Alejandra hija li fiha wkoll il-prezzjijiet.  U tibda: kilo ross: 6,000 B, kilo pasta: 10,000 B, tiġieġa: 20,000 B, kilo zokkor: 6,000 B, kafè: 12,000 B, kilo laħam (lussu kbir): 30,000 B, ġobon: 10,000 B, ħobża: 2,000B, toilet paper: 20,000 B, shampoo: 20,000 B.  Din il-lista sempliċi tellgħet il-kont għal 136,000 B.  Allura bilfors trid toqgħod mingħajr uħud minn dawn l-affarijiet bażiċi.  Kulma semmejna kważi ikel. 

L-ikel sar qisu droga.  Kollox bil-kuntrabandu.  Il-ħwienet tant għandhom ftit provisti, li nħolqu dawk li huma jsejjħu l-bachaqueros, li l-kapital tagħhom jippermettilhom jaħtfu l-ftit provisti u jbiegħuhom m’għola s-smewwiet.  U m’għandekx għażla oħra ħlief li tixtri mingħandhom, għax il-ħwienet għandhom kjuwijiet ta’ kilometri.

“Il-kliniċi tal-biki.  Lanqas alkoħol biex jintuża bħala diżinfettant ġieli ma jkollhom.  Siringi, xejn.”

Ħafna Venezwelani qegħdin jaqsmu lejn il-Kolumbja jew il-Brażil.  Mhux b’ajruplan, għax jiswa wisq, imma jew b’karozza, jew bil-mixi.  “Aħna l-emigranti salvazzjoni għall-familja tagħhna għax nistgħu nibagħtu xi ftit flus u tad-dar ikunu jistgħu jixtru x’jieklu.”

Meta staqsejtha kif inhi s-sitwazzjoni għall-Venezwelani f’Malta, b’żewġ daqqiet ta’ ras laterali, weġbitni li, “nsibu ħafna problemi fuq il-viża u għalhekk diffiċli ssib impjieg li tixtieq u ttejjeb sew lilek innifsek għax dejjem imdendla.  Ukoll il-kera qiegħda togħla wisq.”

U kif tieħu l-aħbjarijiet li jaslu mill-Venenzwela?

“Agħar.  Ħafna, ħafna agħar inħosshom minn meta kont hemm stess.”

Inbiddel ftit id-diskors biex nipprova nirritorna lejn it-tbissima tipika Latina ta’ meta ltqajna fil-bidu u nistaqsieha f’hiex il-Venezwelani qed isibu refuġju minn dan kollu.  “Aħna nemmnu ħafna f’Alla.”

F’sitwazzjoni bħal din bilfors tittama li l-bniedem ma jgħix bil-ħobż biss.

Dan l-artiklu deher oriġinarjament fuq It-Torċa ta' nhar il-Ħadd, 6t'Awwissu.

Jeremy Corbyn, Glastonbury u hawnhekk

Deher inkredibbli kif matul il-festival ta’ Glastonbury, fl-Ingilterra li seħħ fl-aħħar ġimgħa ta’ Ġunju, il-mexxej tal-Partit Laburista Ingliż, Jeremy Corbyn seraq ix-xena.  Il-festival ta’ Glastonbury huwa leġġendarju, għandu storja twila, u bla dubju huwa daqstant ieħor prestiġġjuż.  Il-mużika hija l-arti li tagħti spettaklu waqt dan il-festival.  Madanakollu politikant qanqal aktar nies b’sempliċiment diskorsu minn ħafna artisti b’instrumenti ta’ kull xorta u ilħna sofistikati.

L-arti fiha nnifisha tista’ tintuża bħala ħarba mir-realtà, kif ukoll bħala mezz biex wieħed ifakkar fil-ħajja ta’ kuljum u jara kif jista’ jbiddel, jevolvi jew iħalli kif inhu. 

Hawn Malta, sfortunatament ħafna drabi, l-artist, kemm mużikali, letterarju u f’kull qasam ieħor joqgħod wisq ‘il bogħod mill-politika.  Jgħid jew jagħti x’jifhem li jibża’ li jiċċappas mal-politika.  Imma fir-realtà, l-politika (fis-sens wiesa’ tagħha u lil hinn mill-partiġġjaniżmu) mhix sempliċiment il-ħajja ta’ kuljum?  Jekk tibża’ tiċċappas bil-ħajja ta’ kuljum, għaliex toħloq l-arti?  Għaliex forsi wkoll anke jekk mintix artist toħroġ lil hinn minn darek?  Hawn min iwieġeb li għalih hija l-imħabba li hija l-forza l-aktar qawwija li ġġiegħlu joħloq l-arti.  Imma l-imħabba, bl-universalitajiet kollha tagħha hija wkoll parti mill-ħajja ta’ kuljum u sussegwentament il-politika.  Forsi, tidher stramba, imma staqsi lil xi ħadd li jħobb persuna li għandu orjentazzjoni sesswali differenti minn dik li s-soċjetà kklassifikat bħala n-norma, u ara l-imħabba tiegħu ssibx ħafna ħitan minħabba l-politika li hija msawwra mhux biss mil-politikant imma mis-soċjetà kollha kemm hi, fi kliem ieħor jiena u inti.  Għax ukoll minkejja li ħafna liġijiet jinbidlu, bħal kif qed isir f’pajjiżna, il-liġi tat-triq għandha daqstant ieħor saħħa tirribatti dak li jgħaddi mill-parlament.  Minkejja li issa ilha li għaddiet il-liġi tal-unjoni ċivili u saħansitra liġi li tagħti drittijiet indaqs lil kull min irid jiżżewweġ hija appik li tgħaddi, rarament f’Malta tara żewġ maħbubin tal-istess sess jimxu għall-affari tagħhom id f’id.

Biss ukoll naħseb dan huwa minħabba li l-bidla tieħu ż-żmien biex issir in-norma.  Ukoll, kulħadd għandu jiġi trattat indaqs, għax kull tip ta’ inġustizzja tiżbilanċja soċjetà u tnaqqas il-possibilità tal-paċi.  Kif qal f’diskorsu, Jeremy Corbyn stess, “Meta n-nies mid-dinja kollha, jaħsbu u jikkooperaw lejn għan wieħed, minkejja l-lingwa differenti tagħhom, il-fidi differenti tagħhom, il-paċi hija possibbli u tista’ sseħħ.  U tafu xiex?  Ejja nieqfu nżebilhu lir-refuġjati, nies li qegħdin ifittxu post ta’ kenn minn dinja krudili u perikoluża.  Dawn huma kollha umani daqsna li qegħdin hawn illum.  Qegħdin ifittxu posta’ sigur u fl-istess ħin jaraw kif se jagħtu kontribut lejn il-futur tagħna lkoll, mela ejja ngħinuhom f’dan il-mument li għandhom bżonna.  Dawn la huma theddida u lanqas periklu għalina.”

Ukoll nemmen li fuq din il-blata bħalissa għaddejjin minn rivoluzzjoni kulturali.  Il-mużika bl-ilsien Malti m’għadiex mistmerra, u fejn sa ftit żmien ilu ċertu radjijiet kellhom prassi li ma jdoqqux mużika Maltija, llum is-sitwazzjoni nbidlet.  Għaliex il-lingwa li artist juża biex jesprimu ruħu hija wkoll att politiku.  Dak li tgħid bil-Malti ma jinstemax l-istess meta tlissnu bl-Ingliż jew lingwa oħra.  Dan seħħ imma mhux għax sempliċiment l-affarijiet inbidlu b’mod naturali, jew għax min għandu interess finanzjarju ħadem għal dan.  Bħal kif qal Jeremy Corbyn f’diskorsu, “Il-klassijiet għolja u dawk tal-poter f’idejhom qatt ma tawna xejn b’xejn.  Kull ħaġa li ksibna, nkisbet għax hemm isfel kien hemm min xtaq u ħadem għal ħajja aħjar, u talab biex jingħata l-parti tiegħu mill-ġid li ħoloq hu stess.  Għalhekk kollox jiddependi minn kif aħna naqsmu l-ideat tagħna.  Hija bl-unità li nirnexxu.  Aħna ninspiraw ruħna b’ħafna affarijiet differenti.  F’kull tifel hemm poeżija, u f’kull tifel hemm tpenġija, u f’kull tifel hemm il-mużika.  Imma hekk kif in-nies jikbru fl-età, iħossuhom imbarazzati u jgħidulek, ‘u jien għadni t’hekk?  Ma jistax ikun li nibqa’ nikteb il-poeżija.’  Imma le, jiena rrid li t-tfal tagħna kollha jkollhom id-dritt li jitgħallmu l-mużika, jiktbu l-poeżija u li jpinġu kif jixtiequ u kif iridu.’’

Jekk Corbyn spiċċa jikkwota lil Shelley, ‘’Qumu bħall-iljuni wara raqda, f’kotriet li ma jistgħux jintgħelbu, tfarfru mill-ktajjen qiskom qed tfarfru minn fuqkom in-nida, li niżlet fuqkom waqt ir-raqda, - intom ħafna, waqt li huma waħdiet”, jien se nikkwota lill-band Maltija l-Brodu, li jfakkruna fina nfusna b’dawn iż-żewġ linji:

‘Jien antikapitalist, nisrani u ambjentalist

Insalva lid-dinja kollha, u ġo dari mietu kollha.’

Inkomplu nikbru meta nħarsu lejna nfusna fil-mera.  Bl-arti.


Dan l-artiklu deher fuq It-Torċa tas-16 ta' Lulju, 2017.

Iċ-ċikonju li bejjet magħna

Ritratt: Virginia Monteforte

Kull darba li l-editur tani ċ-ċans biex nikteb kelmtejn fuq dawn il-paġni dejjem iddedikajthom għall-kawża tal-immigranti f’Malta.  Illum se nkompli f’din il-vena, minkejja li l-kelma immigrazzjoni ma ssemmiet qatt waqt kampanja elettorali sħiħa.  Forsi għax min m’għandux vot, ma jixraqlux li jissemma.  F’termini ta’ statistika huwa mifhum li n-numri qatt ma jigdbu.  Allura min m’għandux vot, lanqas biss numru ma huwa u tista’ taħseb kemm aktar u aktar għandu isem jew leħen li jistgħu jwasslu għal ftit dinjita. 

Forsi wkoll dan huwa sinjal tajjeb, għax fl-ebda ħin ma kien hemm min prova jirbaħ il-vot billi jbeżża’ bil-babaw.  Ukoll għax il-biżgħat li kienu jinfilsaw f’moħħ in-nies xi talin dwar l-immigranti li għad jibdew jiklulna ħobżna sfaxxaw fix-xejn bin-numri preżentati mill-Ministru tal-Ekonomija, li wrew li ħolqu aktar xogħol milli ħadu.  U li b’ton forsi msefsef, qed jgħidilna li għandna bżonnhom. 

Nista’ nimmaġina kif immigrant iħossu waqt kampanja elettorali speċjalment f’pajjiż bħal tagħna fejn din tiddomina l-ħajja ta’ kuljum.  Nimmaġina li jkun bħal dak it-tifel li jara lil sħabu kollha tal-iskola bl-aħħar ġugarell u hu b’idu f’idu.

Daqs tlett ġimgħat ilu wkoll kelli x-xorti niċċelebra suċċess ta’ immigrant.  Jekk forsi hawn min jaħseb li qiegħed nikteb dan kollu għax nixtieq inħokk dahar xi ħadd biex forsi jħokkli tiegħi darb’oħra, nibda billi npoġġi l-karti tiegħi fuq il-mejda u ngħid li dan l-immigrant huwa ħabib tiegħi personali. 

Is-suċċess ta’ dan l-immigrant imma ma kienx biss tiegħu personali.  Kien ukoll għall-ilsien Malti.  L-ilsien Malti jsib biżżejjed ostakli min-nies li wirtu dan mingħand ommhom stess.  U meta tara l-linka terħi ħsus l-ilsien Malti fuq il-karta b’ċertu sengħa, rispett u mħabba minn xi ħadd li ommu x’aktarx qatt ma semgħet b’Malta aħseb u ara kemm setgħet tgħaddilu l-vokali u konsonanti Maltin ma tistax ma tifraħx.  Tirrealizza li l-immigranti jagħtuna ħafna aktar min-numri għall-kotba li jinqraw fil-budget ta’ kull sena.

Walid Nabhan, Palestinjan li twieled fil-Ġordan ilu jagħtina xogħlijiet letterarji sa mill-2009, meta permezz ta’  ġabra ta’ stejjer qosra Lura d-Dar u Ġrajjiet oħra li ma ġrawx ħabbat fuq il-bieb tal-letteratura Maltija forsi bi ftit mistħija imma b’ponn sod biżżejjed li dewa u nstema’.  Min fetaħlu l-bieb żgur li ma ddispjaċiehx, tant li sentejn wara mar quddiem il-pubbliku b’kollezzjoni oħra bl-isem ta’ Leħen tal-Fuħħar.  Sakemm tħallat il-fuħħar mal-ilma, għandek iċ-ċans li tagħġen u tibni forom kif trid.  Imma la darba jinxef, isir permanenti.  Xi drabi jintuża għal skopijiet utilitarji, drabi oħra għal skopijiet dekorattivi.  B’din il-ġabra l-kittieb adottat laqat it-tnejn.  Żejjen il-letteratura Maltija bil-metafori tiegħu u bis-saħħa tal-bżonnijiet ta’ sopravivenza tiegħu li ma jħalluhx bi kwietu fakkarna min xiex jgħaddi ħaddieħor inqas privileġġjat.

Waqt li l-proża fiha ħafna anqas regolamenti, u tħallik tgħid li trid, jidher li din ma kienetx biżżejjed għal Walid.  Ried jesprimi ruħu f’konfini ta’ sillabi u ritmi permezz ta’ ġabra ta’ poeżiji bl-isem ta’ Fi triqti lejha. 

Ir-rumanz L-Eżodu taċ-Ċikonji ppublikat mill-Klabb Kotba Maltin fl-2013 (bħall-bqija ta’ xogħlu) spiċċa biex wassal lil Walid għall-Premju Letterarju mill-Unjoni Ewropea ta’ din is-sena, premju li jingħata kull tlett snin, u li ġie evalwat minn erba’ ġurati nnominati mill-Akkademja tal-Malti u ieħor mill-Federazzjoni ta’ Publikaturi Ewropej.  L-istorja internazzjonali ta’ Palestinjan li qatt ma għex fejn familtu ssejjaħ artha inkitbet bil-lingwa tagħna u f’mumenti uriet riflessjonijiet fuq Malta stess, li lili personali għenitni nitgħallem aktar fuq arti u fuqi nnifsi stess, għax kultant issir taf fuq innifsek ħafna aktar mil-lenti ta’ ħaddieħor milli minn tiegħek stess. 

Dan l-immigrant ħallasna wkoll lura taċ-ċittadinanza li tajnieh wara ħafna u ħafna snin u battikati, billi wkoll esporta l-poeżija Maltija fid-dinja Għarbija, meta riċentament ttraduċa l-poeżiji ta’ Adrian Grima fl-ewwel lingwa tiegħu.  Dan il-ktieb ġie mniedi fl-Eġittu.

Bħal kif ħafna Maltin ħallew isem ‘il barra minn xtutna, persuni bħal Walid qed jagħtu lilna li ddeċidejna li nibqgħu hawn dimensjoni oħra ta’ Mediterranjenità.  Jekk forsi fir-rumanz tiegħu jirrakkonta kif iċ-ċikonji ukoll telqu mid-dinja Għarbija, ċikonju mill-isbaħ iddeċieda li jbejjet għandna.


Dan l-artiklu deher fuq It-Torċa tal-11 ta' Ġunju, 2017.

Il-ktieb L-Eżodu taċ-Ċikonji jista' jinkiseb minn hawn.

Call Centre

Jinqalalek xi ħaġa, u ċċempel f’Call Centre rasek mimlija li se ssolvi kollox.  Tagħfas in-numri mill-kumdita ta’ darek u fi ftit ħin issir vampa.  Dik li kienet tidher sempliċiment tikka tinbidel f’sekwenza ta’ frustamenti.  Jgħidulek b’ċertu pulitezza jew forsi paternaliżmu li l-linji kollha qegħdin okkupati imma qegħdin jagħmlu mill-aħjar li jistgħu biex jaqduk mill-aktar fis.  Jirnexxielek taqbad u tant tkun ilek tisma’ leħen rekorjdat li tinsa li qed titkellem ma’ persuna aktar milli ma’ robot.  Forsi tgħolli leħnek miegħu u tispiċċa taħlef li se taqta’ kull servizz li għandek ma’ din il-kumpanija.  Call Centre għal erbgħa u għoxrin siegħa imma biex jibagħtulek xi ħadd id-dar biex issewuwlek is-servizz tagħhom taf trid iddum erbgħa u għoxrin jum.  Taf qed titkellem ma’ kumpanija ta’ komunikazzjoni u hemm kollox ħlief komunikazzjoni.  Qalbek tgħidlek li dan l-istess persuna li qiegħed ikellmek bħalissa kien l-istess wieħed li ċempillek daqs sena ilu b’ħafna ħlewwa u wegħdek ġenna tal-art.  Illum ma jridx iċedi pulzier.  Jixtieq jgħinek imma ma jistax.  Qabel id-data li qallek mhu se jibgħatlek lil ħadd.  Id-dinja tħossha spiċċat u inti l-akbar żvinturat fid-dinja.  Għada stess taħlef li se taqbeż qabża għand il-kompetitur biex tbiddel kollox, bħal li kieku mhux diġà biddilt kollox sena ilu minn magħhom fuq l-istess problema.  Kulma xtaqt ftit min jifhmek.  Imma ħadd ma fehmek.

Dan l-aħħar ir-rivista Taljana L’Espresso ħarġet pubblika telefonata li persuna kien qiegħed jagħmel mal-awtoritajiet Taljani li kien qiegħed fuq dgħajsa fil-baħar Mediterran.  It-telefonata marret xi ħaġa hekk.

Persuna Sirjana (S): Hello?

Persuna Taljana (T): Iva.

S: Ok, titkellem bl-Ingliż?

T: Iva nitkellem bl-Ingliż, iva.  Il-pożizzjoni tiegħek, il-pożizzjoni tiegħek.

S: Qegħdin tlett mitt persuna fuq id-dgħajsa.

T: Tlett mitt persuna?  Tlett mija?  Tlieta, żero, żero?

S: Iva, tlieta, żero, żero.

T: Nies abbord?  Għandkom tfal?

S: Madwar mitt tifel, mitt mara u forsi mitt raġel.

T: Tlaqtu minfejn?  Libja?  Minfejn?

S: Iva.

T: Libja?

S: Minn Zuwara.  Jekk jogħġbok għaġġel.  L-ilma dieħel ġewwa.  Jekk jogħġbok għaġġel.  Jekk jogħġbok għaġġel.  Jekk jogħġbok.

T: Sinjur, intom qegħdin timxu jew weqfin?

S: Qegħdin nimxu bil-mewġ.  Naħliflek li qegħdin f’emerġenza kbira.  Jekk jogħġbok, jien tabib.  Jekk jogħġbok.

T: X’inhi l-problema?

S: Id-dgħajsa qed tegħreq.  Naħliflek, hawn daqs nofs metru ilma fid-dgħajsa.

T: Tajjeb, ismek.  Ismek.

S: Jisimni Mohammed Jammo, jien tabib.

T: Mohammed Jammo?

S: Jammo.  Jien Mohammed Jammo.

T: Sinjur, irrepeti l-pożizzjoni tagħkom.  Il-pożizzjoni tagħkom, irrepeti.

S: Nord, 34 20 18.  Hi l-istess.  U Lvant 12 42 05.

T: Tajjeb.  Grazzi sinjur.  Grazzi.

S: Grazzi.

Daqs 38 minuta wara

T: Hello?

S: Hello, jekk jogħġbok bgħattu lil xi ħadd għalina?

T: Hello?

S: Hello.

T: Hello, jekk jogħġbok, tkellem, tkellem.

S: Bgħattu lil xi ħadd għalina?  Aħna s-Sirjani.  Qegħdin daqs 300.

T: Sinjur, tajtek in-numru tal-Awtorità ta’ Malta għax intom qegħdin qrib Malta.  Qegħdin qrib Malta, qed tifhem?

S: Qegħdin qrib Malta?  Qrib Malta?

T: Iva sinjur.  Iva sinjur.  Jekk jogħġbok mur, mur.  Ċempel lil Malta direttament, qegħdin qrib u dawk ikunu hemm.  Dawk ikunu qrib, fhimt?

S: Ok.

T: Ok, jekk jogħġbok mur, mur, mur.  Jekk jogħġbok.*

Daqs 31 minuta wara

T: Sinjur?

S: Hello.  Jekk jogħġbok sinjur.  Ċempilt Malta u qaluli li qegħdin eqreb Lampedusa milli Malta.  Tajthom il-pożizzjoni.  Intom qegħdin qribna aktar minnhom.  Jekk jogħġobkom.  Qegħdin immutu.

Tajjeb, intom qegħdin

S: Qegħdin IMMUTU.  Tlett mitt persuna. Qegħdin immutu.

T: Ċempiltu Malta?  Ċempiltu Malta?

S: Tabbandunawniex.  Qed jispiċċali l-kreditu.  Il-linja se taqa’.  Tifhimni?

T: Iva fhimtek, fhimtek.

S: M’għandniex kaptan.  Il-kaptan ħarab.  Il-kreditu kważi spiċċa.

T: Iva, iva, iva, ċempel Malta, ċempel Malta.

S: Il-kreditu qed jispiċċa.  Se taqa’ l-linja, jekk jogħġbok, għandek in-numru tiegħi, ċempilli inti.  Jekk jogħġbok.

T: Iva sinjur, inti qed titkellem mal-Italja imma inti qiegħed Malta.

S: Iva Italja.  Lampedusa.  Lampedusa qiegħda fl-Italja.

T: Inti trid iċċempel Malta.  Trid iċċempel Malta, sinjur.

It-telefonata spiċċat imma l-mewġ le.  Il-baħar Mediterran li jien u inti se nitlaħalħu fih issa li ġej is-sajf, bela’ lil dawn it-tlett mija.  Il-prokrastinazzjoni u aktar minn hekk l-indifferenza rebħu fuq il-kumpassjoni u l-umanità.  Id-darba li jmiss li timtela nervi wara li ċċempel f’xi Call Centre ġib ftit perspettiva.  U ħossok ixxurtjat.

Tista' ssegwi t-telefonata hawnhekk.

Dan l-artiklu deher fuq It-Torċa tal-14 ta' Mejju, 2017.

Min hu nies?

U forsi aktar minn hekk min mhux?

Il-kelma nies nużawha ħafna.  Nużawha biex pereżempju nirreferu għal qrabatna – dawk niesi, niesna, eċċ.  Ħafna drabi nużawha biex inħossuna parti minn xi ħaġa akbar minna.  Forsi wkoll biex nesprimu s-superjorità li nħossu fuq l-annimali, għax aħna nitkellmu u nirraġunaw waqt li huma mhumiex kapaċi.  Biss min normalment juża l-kelma nies jużaha b’mod differenti minn min jgħid umanità, minkejja li mal-ewwel daqqa t’għajn jidhru simili ħafna.  Normalment il-kelma tal-aħħar nużawha biex ninkludu filwaqt li nies nużawha aktar biex neskludu.  Min jgħid li xi ħadd mhux nies mhux normalment se jirreferi għall-istess tali bħala mhux uman.  Jista’ jkun ukoll li l-kelma umanità u dak kollu li ġġib magħha hija ‘l fuq minn kif jaħsibha min iħobb juża nies jew mhux nies b’mod ġenerali.  Il-kunċett ta’ għaqda jew unjoni għalih għandu jsir bejn min hu bħalu f’kollox biss.

Mhux nies hija frażi li tingħata lil ħafna umani b’mod derogattiv, jew aktar preċiż dispreġġjattiv.  Jista’ jkun li tingħad f’saħna tal-mument.  F’dan il-każ tista’ tkun l-intuwizzjoni tiegħek li twasslek biex tlissinha.  Għaqqadhom ftit flimkien u magħhom aktar minn kollox ikunu qegħdin joħorġu l-preġudizzji.

Min hu nies jew mhux jiddependi ħafna f’liema pożizzjoni sabet ruħha il-persuna li qiegħda tiġi mwieżna u l-anglu min fejn qiegħed iħares min qiegħed iwieżen.    It-titlu jista’ jiddependi minn ġidek, (irrelevanti kif tellajtu), it-twemmin tiegħek, fejn twelidt, il-familja li ġej minnha jew il-kulur ta’ ġildtek, daqslikieku kienet xi għażla tiegħek waqt li kont f’ġuf ommok.  L-istat jew xi ministru li ċ-ċirkostanzi ġabuh responsabbli fuq hekk jista’ wkoll jiddeċiedi intix nies jew le.  Dan minn fuq il-pedestall jista’ jagħżel li jeduka biex ikun hawn aktar umanità u inklużjoni, jew minflok jagħżel it-triq sempliċi frott il-biża’ li jitlef dan il-pedestall u jipprova jingħoġob ma’ min jaħseb li hawn min hu u min mhux nies. 

B’daqqa ta’ firma jista’ jiddeċiedi li inti m’intix nies u jagħmillek ħajtek miżerja.

Sempliċiment karta tal-identità tista’ ssir diffiċli biex tinkiseb aktar minn ċertifikat ta’ lawrija.  Dak li hu sempliċi fil-ħajja ta’ kuljum jsir impossibbli.  Flusek li taqla’ wara li tinqatalek it-taxxa trid iġġorrhom fuqek għax il-bank ma jiftaħlekx kont mingħajr din il-karta.  Viżta fl-isptar issir kważi mpossibli, għax mingħajr din il-karta inti ma teżistix.  Jekk ma teżistix imma tinsisti li teżisti inti fantażma.  U l-fantażmi jbeżżgħu ħafna, għax mhux tad-demm u l-laħam.  Tista’ wkoll twasslek biex tmur iġġedded il-karta inferjuri li għandek u minflok tispiċċa Ħal Far, f’detenzjoni magħluq, mhedded b’deportazzjoni lejn art li inti ħrabt minnha, b’ħajtek maqluba ta’ taħt fuq mil-lum għal għada.

Min jaħseb li hu nies u ħaddieħor mhux nies irid itella’ l-ħitan.  Min mhux nies huwa ta’ theddida għalih, minkejja li forsi qatt ma tkellem miegħu, u ma jafx x’isarraf.  Imma huwa jafda l-istint tiegħu li jgħidlu biex fuq kollox ma jafdax.  Konvint minn dan daqs meta jilgħab embu għax kellu ħolma u ċert li d-dinja ddur miegħu u b’hekk dawk iż-żewġ numri se jitilgħu żgur nhar is-Sibt li ġej.  Il-konvinzjoni imnebbħa mill-perċezzjoni hija simili għall-biża’ minn kamra fid-dlam.  Iġġegħlek timmaġina li fiha ħafna monstri fiha, fejn kull m’għandek bżonn hija l-iżgħar xemgħa biex ixxejjen  dawn il-biżgħat u tinduna li dak li qed taħseb mhux minnu.  L-istint ma’ perċezzjoni mhux indokrata hija taħlita letali – għal min jgħixha u għal min ikollu jħabbat wiċċu ma’ min jgħixha.

Imma altru milli kollox mitluf.  Waqt li għadhom jitilgħu l-ħitan, f’moħħna u bejn il-fruntieri li xi ħadd xi darba penġa, daqstant ieħor waqgħu ħafna minnhom.  Il-vjaġġar qatt ma kien faċli daqs illum, it-traduzzjoni saret il-lingwa ta’ ħafna, u jeżisti għatx kbir biex insiru nafu u nitgħallmu minn xulxin.

It-tfittxija lejn superjorità billi tniżżel lil ħaddieħor hija għall-insikur.

Dan l-artiklu deher fuq It-Torċa fl-edizzjonji tas-16 ta' April, 2017.

Umani użati bħala rahan

Wieħed mill-akbar ekonomisti Kanadiżi, John K Galbraith stqarr li ‘Il-migrazzjoni hija l-eqdem azzjoni kontra l-poverta.  Hija tagħżel lil dawk li l-aktar iridu għajnuna.  Hija tajba għall-pajjiż li jmorru fih waqt li tgħin tkisser l-ekwilibriju ta’ poverta fil-pajjiż li ġejjin minnu.”

Fi kliem ieħor l-immigrazzjoni tħaffef dak il-pajjiż li niesu jitilqu minnu hekk kif ix-xogħlijiet ta’ min telaq jintirtu minn min jibqa’ hemm.  Normalment l-immigrant ukoll imur fejn hemm xogħol aktar minn pajjiżu.  L-immigrant huwa bniedem ħawtiel, kuraġġjuż u imprenditur.  Fejn se jmur jaf li se jkollu jaħdem aktar min-nies tal-lokal.  Minflok mgħarfa tal-fidda, tistennieh normalment isib pala tleqq daqs il-fidda.

F’Malta dan il-fenomenu rajnieh fis-sittinijet meta eluf ta’ Maltin salpaw lejn l-Awstralja.  Illum il-ġurnata l-affarijiet huma bil-kontra.  Hawn aktar nies ġejjin fid-direzzjoni ta’ Malta milli jitilqu.  Minkejja influss qawwi ta’ persuni, il-qgħad qatt ma kien baxx daqs illum.  Għax min jaħdem, mhux neċessarjament jieħu xogħol ħaddieħor, imma wkoll joħloq xogħol għal ħaddieħor.

Biss mhux kull immigrant huwa l-istess.  Hawn min hu abjad, hawn min hu ġinġer.  U hawn min hu iswed u mill-Mali.

Jidher li waqt l-aħħar summit li seħħ f’Malta bejn il-pajjiżi Ewropej u dawk Afrikani ntlaħaq xi forma ta’ ftehim mal-gvern tal-Mali, biex il-pajjiżi Ewropej jiddeportaw lura immigranti ġejjin mill-Mali kontra ħlas.  Kif l-Unjoni Ewropea, li fuq kollox hija bbażata fuq prassi ta’ anqas fruntieri u aktar libertà fil-moviment tal-persuni setgħet taħseb fi ftehim bħal din jiskantani u jħassibni.  Il-Mali huwa wieħed mill-għaxar pajjiżi l-aktar foqra fid-dinja.  In-numru tal-immigranti ġejjin minn dan il-pajjiż mhuwiex xi wieħed predominanti.  Li tagħmel ftehim ma’ xi ħadd fqir u li forsi huwa dahru mal-ħajt juri nuqqas ta’ sensittività mill-Unjoni Ewropea.

Il-Gvern Malti kważi tfixkel f’saqajh stess fil-għaġla li qabditu biex jattwa dan il-ftehim.  Ma talab ebda deroga, anzi donnu ried jidher bħala paladin ta’ dan il-ftehim.  F’jum wieħed f’Novembru ġabar madwar 30 persuna li għandhom xi konnessjoni mal-Mali u tefagħhom f’detenzjoni f’Ħal Safi.  Ftit wara ġiet delegazzjoni minn Mali biex tidentifika lil dawn il-persuni maqfula.  Ħafna minnhom ma jidhrux li ġew identifikati bħala ċittadini tal-Mali, u lejlet il-Milied, wara aktar minn xahar ġewwa inħelsu.  Illum kważi għaddew xahrejn u disgħa għadhom taħt detenzjoni, jew fi kliem ieħor imsakkrin.

Il-fatt li dawn għadhom hemm juri l-ewwelnett li ma hemmx koperazzjoni mill-awtoritajiet tal-Mali.  Juri fiċ-ċar li ma’ min sar il-ftehim (sigriet) huwa suspettuż.  Wara kollox x’tip ta’ persuna tara lil uliedha bħala oġġett negozzjabli fi ftehim?

Fid-detenzjoni hemm segretezza kbira, nażżarda ngħid aktar mill-Faċilità Korettiva ta’ Kordin.  Il-viżti huma skarsi mmens.  Jiena kont wieħed li dħalt ġewwa u li raw għajnejja ma kienux faċli.  Il-fatt li tieħu l-libertà ta’ persuna mil-lum għal għada meta dan ma għamel ebda reat huwa diġà trawma.  Imma t-trawma tkompli bin-nuqqas ta’ dinjita li dawn qed jinżammu fiha.  Hemm il-kesħa, erba’ persuni jaqsmu ċella bejniethom, l-imħaded bla investi, u f’widnejja wasal li l-lejl ġieli anke qed jitkisser minħabba spezzjonijiet li jsiru mill-gwardjani.  Meta telgħu l-qorti sabiex jikkontestaw din id-detenzjoni ġew umiljati billi tlibbsu l-manetti.  Bdew każ fil-qorti diġà minn taħt.

Din hija l-grazzi li ħadu talli bil-kappell tagħhom sellmulna.  Sakemm kienu ħielsa, ħadmu u ħallsu t-taxxi.  Ħadd ma nnotta t-tislima għax kulħadd kien aktar moħħu fil-kappell forsi kultant imqatta’ tagħhom.  Ix-xogħol ta’ qsim id-dahar sar jiġi mistmerr u f’dan il-pajjiż saret stmata biss l-ispekulazzjoni.

Il-Gvern Malti qiegħed juża disa’ ċittadini mill-Mali bħala rahan daqslikieku dawn mhumiex umani.  Irid juri s-saħħa tiegħu mal-Unjoni Ewropeja u ma’ sezzjoni tal-poplu li għadu jaħseb li l-abjad huwa xi razza superjuri.  Ma nafx hiex kumbinazzjoni li din il-mossa seħħet eżatt wara li għaqda li ejja ngħidu mhux daqstant magħrufa għat-tolleranza ħabbret li se tikkontesta l-elezzjonijiet ġenerali li qegħdin wara l-bieb.

Din hija inġustizzja li ma tistax tkompli.


Dan l-artiklu deher orġinirjament fuq It-Torċa tal-15 ta' Jannar, 2017.