Dak li l-lejl iħallik tgħid

Faċli. Sempliċi. Kelma wara kelma. Anke jien naf nagħmel hekk. Kliem issib kemm trid. Il-Malti stess jgħid li bħaċ-ċirasa. Tiekol waħda u tmur għal oħra. Tgħid waħda u wara tgħid oħra. Tant hu faċli li l-istess Malti jgħid li n-nuqqas ta’ kliem jew aħjar is-silenzju, huwa meqjus bħala prezzjuż aktar mill-kliem.

Fil-każ ta’ Mejlak, jittajpja waħda u jittajpja oħra. Skond kif smajtu jgħid f’intervista wara jaqrahom jgħajjat biex jara kif qed idoqqu waħda wara l-oħra. U b’hekk issir sentenza. Minn sentenza tinsilet storja. F’kemm ilni qrajt saru għaxra minnhom. F’każin taf tisma mija f’lejla.

Imma l-mija li tisma’ f’każin ċert li ma jgħarrxukx bħal waħda mill-għaxra ta’ Mejlak, li ġabar riċentament fi ktieb taħt l-isem Dak li l-lejl iħallik tgħid. Tagħrix sempliċi bi swaba indokrati u difrejn maqtugħa qosra bi preċiżjoni biex żgur ma jigirfukx. U forsi apparti dan kull storja li qrajt mal-lejl aktar ma ħallietni ngħid, ħallietni nehwden, għax kliem ma kienx jibqgħali.

Mejlak uża kelma sempliċi wara l-oħra. Kultant waqt li naqra, bdejt ngħid, anke jien naf nagħmel hekk. Imma l-fatt hu li Mejlak kiteb ktieb b’għaxar stejjer u jien qiegħed hawn nibblogja. Mejlak ta dimensjoni oħra tas-sempliċita lil-letteratura Maltija. Imma minn din is-sempliċita kollha, uża s-sengħa tiegħu biex b’dawn l-istess kliem ipitter sitwazzjoni, u aktar minn hekk, jispjega emozzjonijiet. Ħafna drabi kellna monologi. U f’monologu toħroġ il-verita. U mal-veritajiet joħorġu ħafna s-sigrieti. U forsi dik hi d-differenza kollha bejn monologu u djalogu. Tal-ewwel żgur onest. U aktar milli onest, jgħidlek kollox mill-bidu sal-aħħar. Imma taf iweġġgħek. U jbiddillek il-perspettiva kollha ta’ dak li dejjem emmint fih, jew kont tiftaħar bih, imqar jekk f’qalbek.

Kultant Mejlak jeħdok sa ġnien fi Spanja, darba oħra fil-ġnien tiegħek stess fejn tista’ tara l-koppla tal-knisja tar-raħal. Darba oħra fil-kamra tas-sodda tiegħek tiddiskuti ma’ martek, darba oħra f’kamra ta’ lukanda ‘l bogħod mid-dar ma’ stranġier. Jew f’qiegħ ta’ sodda fl-isptar x’aktarx fis-sezzjoni ITU.

Il-postijiet huma iżda sfond. U waqt dan kollu tapprezza li anke l-melankonija taf tkun ewforika.

Merħla

Illum waħħluli t-tabella ma’ widinti. U llum għall-ewwel darba, ħallewni noħroġ mal-oħrajn. U issa parti mill-merħla. Skond l-oħrajn jiena stramba. Indum ma nidra. U nħobb nagħmel dak li jfettilli. Imma maż-żmien għamluni bħalhom. Ma nafx tefgħulix xi ħaġa fl-ikel. Jew sempliċiment tammbruli u tammbruli f’moħħi u spiċċajt nirrepeti dak li jgħidu huma. Gidba tirrepeti ruħha ssir verita. Naħseb qiegħda nikkonforma ma’ sħabi. Sħabi fis-sens tal-kelma li ngħixu taħt l-istess saqaf tal-istess razzett. Dak li għandna komuni. Li ma kontx mogħża, x’aktarx kont insejjaħ lil dawn ‘sħabi’ kollegi. Kollegi fis-sens li b’mod komuni ninħalbu kull fil-għodu u fil-għaxija. U l-ħalib tagħna b’mod komuni wkoll imur għand il-M.D.P., u s-sid, li xi nies isejjħu r-ragħaj jistagħna minn fuqna. Hu jgħid li m’għandniex għalxiex ingergru għax b’hekk jagħtina saqaf taħt rasna. U saqaf taħt rasna jfisser sigurta. U s-sigurta tfisser kollox. Is-sigurta tfisser li apparti saqaf hemm l-ewrofakk kull lejl jistenniena. Kieku ħaxix ħażin biss niekol. U bħalissa ma tantx hawn isqfa fejn tistkenn. Almenu hekk itenni s-sid.

F’qiegħ qalbi jien ma nagħtix kas. Ħrabt kemm il-darba imma dejjem sabni u ġarrni lura.

Bħalissa veru sħana. Imma xorta ħariġna. Ħariġna f’din l-għalqa ċkejkna li fiha ħitan tas-sejjieħ mall-erba’ rkejjen tagħha. U fejn is-soltu jkun miftuħ biex minnu jidħol xi trakk, illum imbarrat b’erba’ tankijiet tal-erbgħin imsadda. F’kelma waħda ma nistgħu mmorru imkien. Fuqna hawn sema ikħal, mingħajr sħaba waħda. Hawn ħafna ftuħ. Imma l-ftuħ għandu katnazz li ħadd m’hu jara. Avolja mhuwiex żgħir. Imma jqarraq. Il-katnazz fil-fatt l-istess tankijiet tal-erbgħin imsadda li għadni kif semmejt.

Billi s-sħana, s-sid mhux qiegħed magħna. Ħalla lilna hawnhekk nomogħdu waħedna. Ix-xemx qed tagħmel bija, u hawn riħa qawwija. Tagħna stess naħseb. Lili qed taffetwani ħafna aktar minn sħabi imma. Ftakar li jien qiegħda mal-oħrajn għall-ewwel darba. Is-soltu pjuttost inkun waħdi. U r-riħa tiegħek stess qatt ma tinten. Il-kokka tgħid li uliedha l-isbaħ. Il-merħla tirfes il-ħara u tgħid li ma xxomm xejn. Tmieri s-sewwa magħruf. Għax jekk kollega waħda tinten, kif tista’ merħla sħiħa ma timmultiplikax ir-riħa?

Imma forsi jien minkejja t-tabella u kollox m’iniex verament parti minn din il-merħla. Forsi emanċipajt ruħi bl-emarġinazzjoni minn din il-merħla. Xi darba ma ndumx ħa nħares il-fuq, nara s-sema ikħal u ma jkun hawn ebda katnazz jew tank tal-erbgħin. U minflok saqaf taħt rasi se nibda nsib il-kenn tiegħi qalb il-qasab li hawn ħdejna imma li llum ma nistax nasal sa ħdejh.

Meta għadni ma nafx imma.

Dan ir-ritratt huwa meħud minn Francesca Galea. Aktar ritratti partikolari tal-istess Francesca, jinsabu hawn.

Pupa safra

Il-bieraħ waqqawni u ksirt idi t-tnejn. X. bdiet tolfoq u tixher. Jien ovvjament bqajt bl-istess ħarsa tas-soltu. U ma ħassejt xejn lanqas. Imma X. qaltli li anke hi darba kisret idha. U kienu għamlulha l-ġibs. Xi ġimgħat wara kien għaqqdilha u neħħewulha. Qaltli li batiet ħafna, għax kien is-sajf u kien qabbdilha ħafna sħana. U kien kaġun ta’ ħafna mistoqsijiet żejda. Mistoqsijiet li kull min jafha kien f’qiegħ qalbu jaf it-tweġiba tagħhom. Imma hi kienet twieġeb dak li jridu jisimgħu minflok. Bħal kuntratt bejn xerrej u bejjiegħ. Ix-xerrej jiffranka u l-bejjiegħ jagħmel irċevuta mhux kif suppost. U kuntenti t-tnejn.

Minflok ġibs qaltli li se tagħmilli t-tejp. U tejp fil-fatt għamlet ħafna. Qaltli li fi ftit ġimgħat tkun tista’ tneħħiehuli u idi jibqgħu mwaħħlin bħal kif ġara lilha. Jien għandi d-dubji tiegħi, imma ma merejtiex. L-ewwel nett għax ma nistax nitkellem. U t-tieni għax ma ridtx niksrilha qalbha.

Illum ħarġitni barra fil-bitħa, biex nieħu ftit xemx. U għax billi suppost muġugħa trid tara kif tfissidni ftit. Mhux soltu. Anzi l-aktar li tħobb hu li tinħeba miegħi fil-gwardarobba. Kultant wara li tiġi lura mill-iskola. U lili tużani flok psikologa. U tinfetaħ miegħi. Jien nibqa’ b’dik il-ħarsa ċassa. Għall-inqas sa fejn naf jien. Għax kultant naraha titbissimli differenti mis-soltu, u ttini l-impressjoni li tara ġo fija xi ħaġa differenti mis-soltu. Anke t-ton li tkun qed tuża miegħi fil-fatt kultant tbiddel wara li tagħtini ċertu ħarsiet.

Il-bitħa. Veru qiegħda għax-xemx imma ftit hawn ħajja madwari. Qasrija ħdejja li kull ma baqagħlha huwa z-zokk biss. Ta’ ħdejha hi ftit aħjar, u għandha weraq imma hemm xi ħaġa fiha li hi nieqsa u ma nistax nippunta subgħajja lejha. Bejn għax ma nafx eżatt x’inhi u bejn għax idejja huma miksurin u għalhekk ma tantx nista’ nċaqlaqhom. Il-katusa tidher. Aktar minn kollox qiegħda sservi biex il-ġrieden ikollhom ma’ xiex jinżlu minn fuq il-bejt.

Issa imma ġiet X. fil-bitħa. U l-bitħa mtliet. Id-dar vojta, u għalhekk mimlija b’X. biss. U meta jkun hawn X. biss fid-dar ħafna aħjar. Ma jkunx hawn storbju u ġlied. X. tieħu r-ruħ ukoll. U llum hawn barra fil-bitħa f’daqqa waħda qed inħossni ħafna aħjar. U l-libsa safra qed inħossha tiskontra ma kull griż li hawn. X. qed titbissem. U jien qed inħossni altruwista.

Ir-ritratt huwa meħud minn Francesca Galea. Għal aktar ritratti partikolari, meħuda mill-istess Francesca, agħfas hawn.