X’għallimni kowċ biex inkun annimal intelliġenti
Bil-kemm niflaħ nara aktar. L-għaraq mielaħ dieħel f’għajnejja qed jaħraqni tant, li biex neħles minnu qed inteptep u nteptep għajnejja. Fuqi, x-xemx qed tiżreġ tant li tidher li qed tferra lava maħlula fuqna. Nisforza il-viżjoni mċajpra tiegħi fuq l-ispallejn żewġ jardi quddiemi. Mhux li kien inżomm magħhom. Mhux li kien.
L-ispallejn jappartjenu lil John J. Kelley. Il-kowċ tiegħi, mentor u ispirazzjoni, imma fuq kollox, dal-mument, spallejh huma l-unika ħaġa bejni u kollass totali.
Diġa għamilna tnax –il mil fil-lunga ta’ din il-ġurnata f’Lulju. Erbgħa oħra biss baqa’. Imma dawk l-erba’ mili jinkludu żewġ mili sprint max-xmara Mystic, nofs mil attakk fuq dik it-triq leali lejn isimha Cliff Street, u mil u nofs avvanz fil-passaġġ forestiku fil-bosk Pequot, li jserrep u jqarraq bik. Il-passaġġ jispiċċa fid-destinazzjoni finali tagħna – il-bitħa ta’ wara ta’ Kelley.
Inħossni eżawrit, diħidrat, u naħraq iż-żejjed. Il-prospetti tiegħi ma jidhrux tajba. Ma naħsibx li nista’ inżomm miegħu. U qed insaqsi lili nnifsi: Għaliex qed nagħmel dan kollu? Għaliex qiegħed niġri?
Hija mistoqsija li se nisma’ aktar minn kull oħra fl-erba diċċenji li ġejjin. Hija mistoqsija li kull min jiġri jsaqsi lilu nnifsu jew nnifisha mal-miljun darba. U hija mistoqsija li trid tiġi mwieġba, jew inkella ma nistgħux nibqgħu ġerrejja, atleti, u nies tal-avventura.
Fortunatament għalija, Kelley se jaqsam t-tweġiba miegħi f’sempliċiment tletin minuta oħra. Biss, bħalissa, waqt li qed intellqu mat-triq tax-xmara Mystic, ma nafx. Naf biss li l-volonta qed tisfuma, u saqajja qegħdin jinbidlu f’lasktu.
Fi Cliff Street, ma niflaħx inkompli iżjed. Kelly jibda jinqata’ minn miegħi, xagħru bjond joqmos quddiemi, hekk kif saqajh qosra imma b’saħħithom iġibu fix-xejn it-telgħa wieqfa ta’ quddiemu. Inħossni se nċedi, imma ma nċedix. Aħna nisfumaw, “nidħlu fil-ħajt”, u kultant nispiċċaw nimxu. Imma dejjem nibqgħu sejrin.
Fil-Bosk Pequot, nitlef lil Kelley kompletament fil-mogħdija mserrpa. Kiser il-kantuniera u issa qiegħed quddiemi sew. Nikkonċentra fuq li nkompli sal-aħħar, inħares l-isfel minħabba z-zkuk, ġebel u għadajjar. Pass falz wieħed u nispiċċa nitgerbeb. Mifluġ kif jien, indum ħafna kieku biex inqum.
B’xi mod jirnexxieli inżomm fuq saqajja, u eventwalment, nogħtor lejn il-bitħa ta’ Kelley. Probabilment għaddieni b’ħames minuti, ankè forsi għaxra. B’kwalunkwè rata, mhu juri ebda sinjal tal-ġirja ta’ sittax –il mil li tkisser l-għadam li għadna kif għamilna. Hu neħħa l-flokk u l-papoċċ, u mill-ewwel qabad pala biex jibda jaħdem fuq il-ġnien vast organiku li għandu u li jokkupa l-biċċa l-kbira ta’ wara tad-dar tiegħu.
Hu qed jifrex il-kompost mal-ġnien, sal-aktar kantuniera mbiegħda, fejn ix-xitel tal-ful qegħdin jixxebilku. Qed nistgħaġeb, bid-dud oħxon, kannella, li hawn mijiet tagħhom, f’kull pala tal-kompost. Wara, Kelley, jitfa’ l-kompost max-xitel tat-tadam, waqt li jiċċekja li m’għandhomx ħsara. Waqt li jagħmel hekk jien u nbati biex nirkupra mill-ġirja, hu jibda jgedwed fuq it-tensjoni li teżisti bejn il-bniedem modern u ċ-ċikli eterni ma jieqfu qatt tan-Natura.
Jgħid li aħna qed ninqatgħu mis-sinkronija. B’dak l-ispirtu Irlandiż tiegħu Kelley jargumenta, li aħna l-membri tal-ispeċi Homo Sapiens insejna li aħna sempliċiment evolvejna minn xadini u l-predeċessuri tagħhom riċentament. Imxejna il-quddiem wisq malajr, u qed ninsew l-ego annimal tagħna. Għandna wisq magni u kimiċi, u ma neżerċizzitawx biżżejjed. U jitbaqbaq, “Kif jistgħu l-karozzi u t-televiżjonijiet jagħmluna aħjar jew aktar b’saħħitna?”
Għadni addoloxxenti, u qiegħed nimtela sax-xifer bil-kliem ta’ Kelley. Qatt ma nsejt, u dejjem nipprova ngħix magħhom. Iva, għandi karozza, u televiżjoni. Imma għandi wkoll ġnien organiku u drawwa ta’ eżerċizzju ta’ kuljum. U tal-aħħar għalija mportanti aktar minn tal-ewwel.
Kelley għallimni nofs it-tweġiba tal-mistoqsija, Għaliex Niġri? U din hija: Jiena niġri għax jien annimal. Jien niġri għax hija parti mill-ġenetika tiegħi. Jien niġri għax evoluzzjoni ta’ miljuni ta’ snin ħallietni programmat li niġri. U finalment, niġri għax m’hemmx mod aħjar biex nara x-xemx titla’ jew tinżel.
Ħaditli ħafna snin imma, biex nitgħallem it-tieni biċċa tat-tweġiba.
Iż-żmien urieni li l-ġiri jikklarifika l-proċess tal-ħsieb kif ukoll jippurifika l-ġisem. Jien naħseb l-aħjar – u bl-aktar mod wiesa’ u sħiħ – meta nkun qed niġri.
Naf professur ta’ Yale li pprova jispjega għaliex aħna naħsbu tant tajjeb meta niġru. Hu jgħid li dan hu minħabba li l-ġiri huwa “attivita indifferenti”. Jistema’ qisu kliem tal-professuri, hux hekk?
Jien naħseb li jrid jgħid hekk: M’għandekx bżonn sengħa biex tiġri. Kontra ta’ hekk, fil-golf per eżempju trid tolqot il-ballun dritt biżżejjed biex jibqa’ fil-korsa, u dan jirrikjedi taħseb f’xi tnax -il teknika differenti. Fit-tennis, jew taqbad sew il-backhand, jew inkella r-rallies tiegħek ikunu qosra. Fil-għawm.... tegħreq jekk ma tiżvillupax ċertu kompetenzi.
Il-ġiri mhux hekk. Kull tifel jew tifla ta’ tlett snin taf kif tiġri. Fl-istess ħin, il-ġiri huwa l-aktar eżerċizzju enerġiku magħruf fix-xjenza. Jisforzalek qalbek biex jippompja kwantitajiet kbar ta’ demm ma’ ġismek kollu – inkluż il-moħħ. Għalhekk il-moħħ ikun qed jieħu dan l-ossiġnu kollu waqt li m’għandux x’jagħmel. Qed sempliċiment tiġri. Mhux qed tippjana xi biċċa negozju, issolvi xi somma kkumplikata, jew tipprova zżżomm il-karozza milli tisskidja mit-triq.
Għalhekk mhu tal-ebda skantament li l-moħħ joħroġ bl-aktar ħsibijiet fantastiċi waqt li qed tiġri. Lanqas mhu tal-ebda skantament li, idejat friski u krejattivi jiġu f’moħħok waqt li l-inqas qed tistenniehom. Ma nistgħaġeb xejn li ħafna nies li jiġru jikkunsidraw l-workouts tagħhom bħala l-ħin perfett biex jirrinerġizzaw kemm ġisimhom u moħħhom.
Il-Griegi ovvjament indunaw mill-ewwel. Fehmu l-importanza tal-konessjoni bejn il-moħħ u l-ġisem. Sfortunatament, f’dan iż-zmien diġitali, ħafna minna insew x’għallmuna l-Griegi.
Qrajt li dalwaqt ikollna kompjuters li nibdew inħitu mal-ħwejjeġ. Dawn il-kompjuters jibdew jiġu magħna kullimkien. Diġà nġorru l-mobajl, biex inżommu kuntatt mad-dinja f’kull ħin.
Imma, qed naħseb bejni u bejn ruħi, x’se nagħmlu biex inżommu kuntatt magħna nfusna? Għalija t-tweġiba hija li niġri. Għax inżomm ruħi kompletament intunat, kemm fiżikament u kemm mentalment.
Silta maqluba bil-Malti minni mill-ktieb, ‘The Runner’s Guide To The Meaning of Life’ ta’ Amby Burfoot, rebbieħ tal-Maratona ta’ Boston tal-1968.
